Jest dzisiaj bardzo popularnym na całym świecie tańcem towarzyskim tańczonym do muzyki o tej samej nazwie. To słowo po hiszpańsku oznacza sos. Salsa w muzyce narodziła się w latach 1940-1970 z połączenia rytmów afrokubańskich i karaibskich pod dużym wpływem muzyki jazzowej. Rozwijała się zarówno na Kubie, jak też w Portoryko, Nowym Jorku i wielu innych krajach latynoskich regionu Karaibów. Początkowo salsą nazywano wiele rozmaitych stylów muzycznych, takich jak mambo czy cha-cha, co rodziło wiele sprzeciwów muzyków, powoli jednak kontrowersje te ucichły.
Salsa czerpała z wielu różnych źródeł i w rozmaitych miejscach rozwijała się pod różnymi wpływami. To znaczne zróżnicowanie spowodowało wyodrębnienie się różnorodnych stylów salsy różniących się krokiem podstawowym, rozwiązaniami rytmicznymi, umiejscowieniem kroków w muzyce (w zależności od tego, na które uderzenie krok jest rozpoczynany, np. taniec na 1 lub 2), sposobem prowadzenia partnerki, ilością elementów akrobatycznych w tańcu, istnieniem bądź brakiem elementów solowych, sposobem rozłożenia tańca na parkiecie (taniec w liniach lub po kole). Salsa na Kubie powstała jako połączenie tańca son z kubańską rumbą. Salsa w Portoryko rozwinęła się pod wpływem lokalnych tańców. Do Stanów Zjednoczonych zaś została przyniesiona przez imigrantów z regionu Karaibów (w większości z Portoryko).
Salsa tańczona jest do muzyki w metrum 4/4 opartej na dwutaktowych frazach. Cały szkielet rytmiczny salsy oparty jest na rytmie zwanym po hiszpańsku clave (czyli klucz) granym przez instrument o nazwie claves – dwa okrągłe kawałki drewna, którymi uderza się o siebie. W dwóch taktach salsy występuje 5 uderzeń clave w jednej z dwóch odmian (clave 2/3 lub clave 3/2). W ciągu tych dwóch taktów tancerz zazwyczaj wykonuje 6 kroków (3 w pierwszym i 3 w drugim takcie). Uderzenia 4 i 8 są to zazwyczaj uderzenia w których występuje pauza (w niektórych stylach pauza może występować na 1 i 5) która może być akcentowana np. poprzez tak zwany tap (czyli przytup).
Salsa jest w odróżnieniu od większości tańców towarzyskich tańczona w miejscu. Oznacza to tyle, że tańcząca para nie przemieszcza się zbyt wiele po parkiecie a obroty wykonywane są w miejscu.
Salsę można tańczyć rozmaicie umiejscawiając krok podstawowy w 2 taktach. Aby uwzględnić te różnice zdefiniowano pojęcie break, czyli moment w którym zmieniany jest kierunek poruszania się tancerzy. Jeśli mówimy, że ktoś tańczy na raz to mamy na myśli, że break w jego tańcu wypada na pierwsze i piąte uderzenie w muzyce. Jeśli na dwa to break wypada na drugie i szóste uderzenie.
Obecnie w różnych miejscach świata salsę tańczy się na każde z czterech uderzeń w takcie. Salsę w stylach kubańskich tańczy się zazwyczaj na 1, 3 lub 4. Salsę w stylach północnoamerykańskich tańczy się na 1 lub 2.
Style salsy:
Styl kubański
W zasadzie jest to zestaw stylów rozwiniętych na Kubie (bądź w Stanach Zjednoczonych przez kubańskich emigrantów) różniący się głównie rytmicznym umiejscowieniem kroków. Może być tańczony na 3 i 4 (oryginalna rytmika kubańska) lub na 1.
Salsa kubańska charakteryzuje się dość powolnym tempem wykonywania figur. Jest to raczej taniec chodzony niż oparty na krokach. Bardzo rzadko wykonuje się w nim więcej niż 1 obrót partnera lub partnerki w takcie. Prowadzenie w salsie kubańskiej jest dość mocne i nie zostawia partnerce wiele swobody na elementy stylingu. Figury w salsie kubańskiej wymagają często skomplikowanych zapleceń rąk tańczącej pary (tak zwane kubańskie węzły). Krok podstawowy w salsie kubańskiej nazywa się guapea i jest tańczony do przodu i do tyłu ale istnieje kilka innych wersji kroku podstawowego tańczonych na boki lub do tyłu.
W różnych opracowaniach styl kubański oznacza się również nazwą Rueda de Cassino.
W połowie minionego stulecia Rueda de Casino rozwinęła się w Hawanie na Kubie. Może ją tańczyć od dwu do nieograniczonej liczby par ustawionych w okręgu. Ruedę prowadzi – lider, wywołujący nazwy figur, tańczonych następnie przez wszystkie pary.
Rueda de Cassino
Taniec polega na wykonywaniu poszczególnych figur oraz przechodzeniu do kolejnego partnera po okręgu. Ruedę zazwyczaj rozpoczynamy w pozycji zamkniętej . Przejściu z pozycji zamkniętej do pozycji otwartej służy figura „Dile que no” (Powiedz jej „nie”). Inną częstą figurą ruedy jest „Dame Una” (Daj mi jedną) polegająca na równoczesnej zmianie partnerów o jedną osobę. Mężczyźni w trakcie tej zmiany zwracają się do partnerek tańczących po prawej stronie i przechodzą do nich wykonując figurę „Dile que no”.
Dla przykładu spis i kolejność wykonanych figur może być następujący: Dame una, Enchufla doble, Paseala, Sombrero, Al centro, Dile que no, Setente, Enchufla con allarde, Dame dos, itd.
Styl Los Angeles
Styl powstały w Los Angeles głównie za sprawą braci Vazquez, apogeum rozwoju osiągnął w latach 90. XX wieku. Styl L.A. jest tańczony „na 1” (pauza na 4/8, break na 1/5). Jest to styl liniowy (Cross-body), a więc wszystkie figury wykonujemy w jednej linii. Jedyna możliwa zmiana kierunku tańca to dokładnie 180° i następuje poprzez wykonanie podstawowej figury tego stylu: Cross Body Lead. Los Angeles salsa jest stylem bardzo widowiskowym i szybkim; cechuje go duża częstotliwość występowania wielokrotnych obrotów (spinów), elementy typu Butterfly (eksponowanie partnerki) jak i występowanie elementów shines oraz akrobatycznych.
W różnych opracowaniach grupę styli Cross-Bodyoznacza się również jako X-Body, XB lub XBL (Cross Body Lead). Przykładowo można się spotkać ze skrótem XB LA, czyli salsa Cross Body – styl Los Angeles, podobnie XB NY jako salsa Cross Body – New York style.
Styl nowojorski
Kolejny ze stylów cross-body, czasem nazywany mambo lub salsa on2. Stworzony w latach 70. przez Eddiego Torresa (urodzonego w Puerto Rico) przez połączenie oryginalnego mambo z latin hustle i innymi stylami tańca takimi jak pachanga i boogaloo. Od tego czasu rozwinął się pod wpływem między innymi tańca jazzowego, tańca współczesnego, tańców afrokubańskich. Tańczony jest w rytmice na 2 (tzw. break on2), partner rozpoczyna krok lewą nogą do tyłu na pierwsze uderzenie w takcie. Partnerka zaczyna swój krok na pierwsze uderzenie w takcie prawą nogą do przodu. Zmiana kierunku ruchu (czyli break) następuje na drugie uderzenie w takcie – stąd nazwa – salsa na2. Do największego rozwoju tego stylu po Eddiem Torresie przyczynili się m. in. Frankie Martinez i Juan Matosa. Styl ten jest dla niewprawnego obserwatora dość podobny do stylu Los Angeles. O ile jednak styl Los Angeles jest bardziej dynamiczny, sportowy i nastawiony na pokazy to styl nowojorski jest bardziej delikatny, zmysłowy i płynny, akcentujący przez kroki lub ruch ciałem elementy rytmiczne w muzyce. W stylu nowojorskim raczej nie stosuje się figur akrobatycznych.
Styl portorykański
Także styl cross-body tańczony na 2. Od stylu nowojorskiego różni się krokiem podstawowym. Partner rozpoczyna w nim taniec od kroku na 2 do przodu lewą nogą. Także pauza występuje w nim innym miejscu niż w stylu nowojorskim. Jedną z odmian salsy portorykańskiej jest tańczenie na clave. Kroki wypadają wtedy na poszczególne uderzenia tego instrumentu czyli 2, 3, 5, 6i oraz 8 (dla clave 2/3). Ponieważ czwarte uderzenie przypada na połówkową wartość można nazwać ten sposób tańczenia stylem synkopowanym. Figury stosowane w stylu portorykańskim są dość proste, tancerzy stosują za to dużo kroków solowych (shine steps) i skupiają się na elegancji kroku podstawowego.
Styl kolumbijski
Styl rozwinięty w Kolumbii pod dużym wpływem narodowego tańca kolumbijskiego cumbii. Jest tańczony głównie w Ameryce Południowej. Krok podstawowy wykonywany jest do boku. Jest on liczony w tępie 4/8, gdzie wyraźny akcent pada na 4, co drugi takt.
Salsa Lady Styling
To styl adresowany do samych partnerek, które nie mogąc lub nie chcąc zachęcić do zabawy salsą panów, chcą same bawić się tym tańcem.
Salsa Men Styling
Tak samo jak wyżej, ale dotyczy panów
Podstawowe kroki:
Wersja dla stylu Los Angeles
Mężczyzna:
- Lewa noga krok do przodu – break do przodu (1 uderzenie w 2 taktach)
- Przeniesienie ciężaru ciała na prawą nogę (podpórka) (2 uderzenie)
- Lewą nogę dostawić do prawej (3 uderzenie)
- Pauza (nic się nie dzieje) (4 uderzenie)
- Prawa noga krok do tyłu – break do tyłu (5 uderzenie)
- Przeniesienie ciężaru ciała na lewą nogę (podpórka) (6 uderzenie)
- Prawą nogę dostawić do lewej (7 uderzenie)
- Pauza (nic się nie dzieje) (8 uderzenie)
Kobieta:
- Prawa noga krok do tyłu – break do tyłu (1 uderzenie w dwóch taktach)
- Przeniesienie ciężaru ciała na lewą nogę (podpórka) (2 uderzenie)
- Prawą nogę dostawić do lewej (3 uderzenie)
- Pauza (nic się nie dzieje) (4 uderzenie)
- Lewa noga krok do przodu – break do przodu (5 uderzenie)
- Przeniesienie ciężaru ciała na prawą nogę (podpórka) (6 uderzenie)
- Lewą nogę dostawić do prawej (7 uderzenie)
- Pauza (nic się nie dzieje) (8 uderzenie)
Wersja dla stylu New York
Mężczyzna:
- Lewa noga krok w miejscu – na 1
- Prawa noga krok do tyłu (break – czyli zmiana kierunku ruchu) – na 2
- Lewa noga krok w miejscu – na 3
- Pauza – na 4 – teoretycznie nic się nie dzieje, praktycznie: spójrz na przypis pod rozliczeniem
- Prawa noga krok do przodu – na 5
- Lewa noga krok do przodu (break) – na 6
- Prawa noga krok w miejscu – na 7
- Pauza – na 8 – przypis jak na 4
- Lewa noga krok do tyłu – na 1 = 2. …
Kobieta:
- Prawa noga krok w miejscu – na 1
- Lewa noga krok do przodu (break) – na 2
- Prawa noga krok w miejscu – na 3
- Pauza – na 4
- Lewa noga krok do tyłu – na 5
- Prawa noga krok do tyłu (break) – na 6
- Lewa noga w miejscu – na 7
- Pauza – na 8
- Prawa noga krok do przodu – na 1 = 2. …